De OCMW-integratie in de gemeenten | Een evaluatie

In een notendop

Op 1 januari 2019 integreerden de OCMW’s in de
gemeenten. Na vijf stevige jaren is het tijd voor een
evaluatie. Wat waren de doelstellingen van de Vlaamse
decreetgever met deze inkanteling en in welke mate
werden de ambities gerealiseerd? Is er meer en beter
sociaal beleid en ging de toegankelijkheid van de
sociale dienstverlening er op vooruit? En hoe tekenen
de eventuele structuur- en efficiëntiewinsten zich in
werkelijkheid af?

Ook de specifieke ervaringen binnen onze lokale
besturen mogen niet aan het vizier ontsnappen. Wat is
de evaluatie door de (adjunct-)algemeen directeurs?
Hoe pakten ze het integratieproces aan? Hoe zwaar
wogen factoren zoals geïntegreerde en gezamenlijke
infrastructuur? Wat zijn sterkten, wat zijn pijnpunten?

De Impulsanalyse start met een academische
bijdrage over een onderzoeksproject van het
Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing, gestoeld op
een vergelijkend onderzoek van niet minder dan 30
Vlaamse gemeenten. Chesney Callens, postdoctoraal
onderzoeker UAntwerpen, verduidelijkt het opzet en
de methodiek. De auteur schetst de ambities van het
Decreet Lokaal Bestuur omtrent de inkanteling en
evalueert de onderzoeksresultaten. In zijn conclusie
formuleert hij enkele belangrijke aandachtspunten
voor de toekomst.

De zoektocht naar geschikte cases liep niet van
een leien dakje, zoals redactielid Sofie Hennau
als dynamische trekker van dit nummer mocht
ervaren. Verschillende besturen reageerden – met
enige schroom – afwijzend op het verzoek tot
deelname. De integratie blijft een hoogst delicate
materie. Toch werden een drietal gemeentebesturen
bereid gevonden om ronduit hun ervaringen,
zowel positief als negatief, te ontbloten: samen
met hun geïntegreerd OCMW overwonnen ze de
koudwatervrees en deelden hun inzichten met Impuls,
wat uitmondde in een bijzonder gevarieerd verhaal.
Iedere case boeit door zijn eigen uitgangspunten en
achtergronden, zijn uniek traject en zijn specifieke
conclusies. De betrokken (A)AD’s diepen hun
integratieproces uit en geven aan hoe personeel,
werkingsmiddelen en infrastructuur werden
samengebracht. Ze duiden de gevolgen voor het
sociaal beleid en de sociale dienstverlening.
De diversiteit neemt niet weg dat er vaak gelijklopende
ervaringen en pijnpunten zijn. Een opgemerkt
wrevelpunt betreft het verder bestaan van twee
onderscheiden rechtspersonen, OCMW en gemeente.
Dit genereert bijkomend werk en extra organisatie en
wordt niet zelden als kafkaiaans ervaren.

We starten in Geetbets. Herman Stiers, algemeen
directeur, brengt een tastbare case met een direct
inzicht in het doelgerichte traject van de gemeente
aan de Vlaams-Brabantse zijde van de provinciegrens
met Limburg. In de tweede case besteedt algemeen
directeur Jan Compernol extra aandacht aan diverse
evoluties binnen het sociaal beleid dat wordt uitgerold
in OostCampus, de memorabele headquarters van de
gemeente Oostkamp. De afsluitende case leidt ons naar
het Oost-Vlaamse Lievegem. Eddy De Mits, algemeen
directeur, en Conny Martens, directeur Burger &
Welzijn, schetsen hoe het integratieproces zich voltrok
binnen de context van een triple gemeentefusie, wat
duidelijk gevolgen had op het verloop van de integratie
van de drie betrokken OCMW’s.

Na een blik op de werking van Exello.net en de
Filbert Academy is ABB aan zet. Het Digiteam van
ABB vervolgt het integratieverhaal – zij het in een
gans andere context. In Impuls 2021/4 werd reeds
uiteengezet wat gelinkte open data zijn en wat
hun belang is voor de lokale besturen. Een eerste
hergebruik volgde met de publieke besluitendatabank.
Nu gaat ABB nog een stap verder door de creatie
van de website “Lokaal Beslist”, met een grotere

Is het sociaal beleid de laatste jaren dichter
bij de algemeen directeur gekomen dan
ooit het geval was? Hopelijk biedt deze
veelkleurige uitgediepte evaluatie u in elk
geval een hernieuwde inkijk in de complexe
realiteit van de inkanteling.
Voor het volgend nummer blijven we in de
evaluatiemodus. Dan richt Impuls zich op de
regiovorming.
transparantie en toegankelijkheid van informatie van
lokale besturen naar de burger toe. Het gaat vooruit.

Het agentschap verblijdt ons daarna met een
toezichtrubriek en zal dat – tot grote vreugde van
Exello.net – ook in de toekomst blijven doen, met een
streefdebiet van twee keer per jaar. De keuze van het
onderwerp voor het huidige nummer sluit nauw aan
bij de actualiteit. In het laatste jaar voor de lokale
verkiezingen verdienen beslissingen in extremis
extra aandacht. Stef Keunen, Lokale organisatie en
werking, Agentschap Binnenlands Bestuur, duidt met
helderheid en precisie wat dergelijke beslissingen
precies inhouden en wat de discretionaire marge
is voor de lokale mandatarissen. Daarna volgt
een bloemlezing van concrete voorbeelden die op
inspirerende wijze illustreert wat door de beugel kan
– en wat niet. Ten slotte herinnert de auteur ook nog
aan het belang van neutrale informatie in de woelige
aanloopperiode naar de verkiezingen.

Eddy Van der Stock, voorzitter V-ICT-OR, is een
firm believer van een sterke integratie. Hij wijst
op de complexiteit van de samenvoeging van
informatiesystemen en het belang van een degelijk
data- en informatiemanagement. Vanuit de lessons
learned van de integratie van het OCMW blikt hij met
een gepast idealisme vooruit naar een geïntegreerde
digitale toekomst in de lokale besturen.

We ronden dit Impulsnummer af met de gebruikelijke
dialoogestafette. Gunter Desmet, algemeen directeur
van Sint-Katelijne-Waver, maakte de trip naar het
Vlaams-Brabantse Roosdaal voor een gesprek met
algemeen directeur Emma Van der Maelen. Wat
stond er op het het menu? Zoals u al vermoedde
was de integratie van het OCMW een deel van
de plat consistant. Maar ook andere topics zoals
bestuurskrachtmeting en schaalvergroting passeren
de revue in een boeiend interview.

Volledige inhoud

Edito

De OCMW-integratie in de gemeenten
Een evaluatie
Jean Pierre Van Speybroeck

Thema

Integratie of confrontatie?
Chesney Callens

Integratie klein maar fijn: Geetbets, waar beek en rivier samenvloeien
Herman Stiers

Pionierswerk in Oostkamp
Jan Compernol

Van zes naar één: integreren en samenvoegen in Lievegem
Eddy De Mits & Conny Martens

Filbert Academy & Save the date(s)

Lokaalbeslist.vlaanderen.be brengt agenda en beslissingen van lokale besturen dichterbij
Digiteam ABB

Beslissingen in een verkiezingsjaar: voorzichtigheid als leidraad
Stef Keunen

Naar een geïntegreerde lokale toekomst?
Eddy Van der Stock

Dynamiek en samenwerking in het Pajottenland
Gunter Desmet & Emma Van der Maelen