Regiovorming impulsen voor een krachtig beleid

In een notendop

De lokale verkiezingen drukken ongetwijfeld hun
stempel op de sowieso al uitdagende besognes van
het métier van (adjunct-) algemeen directeur. Daarom
vergasten we de lezer vanaf het huidige nummer op
een verkiezingsfeuilleton dat loopt tot begin 2025.
Wat betekent dit? We brengen telkens een bijzondere
bijdrage over de lokale verkiezingen. Voor Impuls
2024/2 tackelen we de organisatie en voorbereiding van
gemeenteraadsverkiezingen en installatie.

We starten dit nummer evenwel met het thema: de
regiovorming. De regio is een recent intermediair
bestuursniveau. De Vlaamse wetgever voorziet
geen bestuursorganen, maar beoogt wel specifieke
doelstellingen geënt op afgebakende regio’s, zoals de
alignering van samenwerkingsverbanden en globaal
minder structuren (en mandaten) op regionaal niveau.
Naast het Vlaamse en lokale bestuursniveau, wordt
het intermediair niveau wel zeer breed: provinciaal,
regionaal en een pak satellieten die rond (en vooral
boven) de lokale besturen draaien. De kernvraag is
nog meer dan vroeger: wat gebeurt het best op welk
niveau? Opent regiovorming daarbij de mogelijkheid op
efficiënter bestuur, vooral op het “tussenniveau”?

De eerste stappen voor de regiovorming werden
vier jaar geleden gezet. Het Regiodecreet met de
afbakening van de referentieregio’s dateert van 3
februari 2023. Met de opstartfase achter de rug is
het tijd voor een eerste analyse en evaluatie, en die
brengen we – zoals de trouwe lezer het verwacht
– op twee vlakken: academisch en casuïstisch. De
dynamische trekkers van het nummer Joris Voets,
redactielid, en Pieterjan Schraepen, wetenschappelijk
onderzoeker UGent, reikten heel wat vragen aan de
participerende auteurs aan. Wat waren de Vlaamse
doelstellingen van de regiovorming en hoe werd dit
uitgewerkt? Wat is al bereikt? Welke gemeentelijke
initiatieven zijn er effectief binnen de regiovorming en
snoeien deze in bestaande samenwerkingsverbanden?
Wat is van belang voor de (adjunct-) algemeen directeur
en hoe behoudt deze het overzicht van
structuren op intermediair niveau en vooral de link
met het lokale beleid?

We starten het thema met drie aansluitende
academische bijdragen. Tom Nulens, projectleider
Regiovorming ABB, bijt de spits af en gaat na waar
we staan na vier jaar regiovorming. Hij schetst
hoe de diverse intergemeentelijke en bovenlokale
samenwerkingen worden afgestemd op de regio’s en
geeft de tijdstabellen aan. Ook de vereenvoudiging
van de bovenlokale ruimte door de afslanking van de
samenwerkingsverbanden komt daarbij aan bod. Ten
slotte blikt de auteur vooruit naar het vervolgtraject.

Daarna wordt de ruimte ingenomen door Joris Voets
en Pieterjan Schraepen (UGent) en Sara Coghe,
Ben Derudder en Jef De Rop (KULeuven). Vanuit
hun nauwe betrokkenheid bij een tussentijdse
beleidsevaluatie van de regiovorming via het
Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing brengen deze vijf
academici een verhelderend breedbeeldoverzicht. Ze
blikken terug op de historiek van de regiovorming,
bekijken de huidige dynamiek en evalueren met een
kritisch oog het regioconcept. Ter afronding kaderen
ze de regiovorming vanuit lokaal perspectief.

Pieter Hautekiet en Elke Vastiau van het Team Labo
Regiovorming (VVSG) stellen daarna hun opdracht
voor. Welke ondersteuning biedt het Labo en wat
werd gerealiseerd op het vlak van communicatie,
ontwikkel- en doorbraakprojecten en afstemming op
de bovenlokale ruimte? De auteurs geven nuttige tips,
preciseren wat de rol is van de diverse lokale actoren
en bekijken ook het toekomstperspectief.
Voor de aansluiting met de cases trekken we eerst
naar het Rivierenland. Anthony Van Overschelde,
manager regionale samenwerking RivierenlandIGEMO,
ziet heel wat mogelijkheden. Hij schetst de
regionale visievorming en het Strategio-project, de
praktijkimpulsen vanuit Exellokring Rivierenland en
de rol van regionale beleidsgroepen. Ook op concrete
projecten en de mogelijkheden en randvoorwaarden
voor verdere groei wordt een licht geworpen.

Van Rivierenland naar de Vlaamse Ardennen voorcase 2.
Bart Baele, algemeen directeur Oudenaarde,
is er bijzonder enthousiast over de regiodynamiek,
het goed voorbereid burgemeestersoverleg en de
betrokkenheid van de algemeen directeurs. De auteur
ziet de regiovorming als motor om samenwerkingen
beter te clusteren en om te schrappen waar
mogelijk. Hij gaat na welke oplossingen regiovorming
toekomstgericht kan aanbieden en hoe je het best de
hand aan de ploeg slaat.

Het thema wordt afgerond in het Meetjesland met
een zoektocht naar een zo goed mogelijke dynamiek
tussen gemeenten en intergemeentelijke samenwerking
op regionaal niveau. Dit gebeurt via een uitgediept
interview met twee gemeentelijke algemeen directeurs
– Luc Jolie (Aalter) en Meike Van Grembergen (Eeklo)
– en Sofie Vandelannoote, algemeen directeur van de
streekintercommunale Veneco. Hoe gelijklopend en
verschillend zijn hun visies? Wat zijn de opportuniteiten
en de obstakels om succesvolle regiowerking te
realiseren? Hoe zien de algemeen directeurs hun rol en
die van de lokale politiek?
Daarna verandert het Impulslandschap – eventjes –
van lay-out. Dit markeert het reeds aangekondigde
eerste deel van het verkiezingsfeuilleton. Wat moeten
de algemeen directeurs weten over de voorbereiding
van de verkiezingen en de installatie? Het ABB-team
zorgde voor een volledig overzicht en een praktische
to-do-lijst.
Daarna komt Eddy Van der Stock, voorzitter van
V-ICT-OR, nog even terug op het thema en gaat na in
welke mate er al sprake is van ICT-samenwerking op
regionaal niveau. Hij onderzoekt wat de geschikteschaal-
grootte is om ICT te organiseren en besluit met
een toekomstperspectief inzake digitale integratie.

Voor “In dialoog” leidt Emma Van der Maelen,
algemeen directeur Roosdaal, ons naar het nabije
Bever. We maken kennis met algemeen directeur Ann
Sevenoo en met heel wat typische aspecten van een
Vlaams-Brabantse gemeente, die werkt in een context
van taalfaciliteiten (en daardoor overigens uitgesloten
is van een fusie). Hoe gaat de algemeen directeur op
zo een kleine schaal om met de talrijke uitdagingen?
Kurt Parmentier (algemeen directeur Wevelgem) blikt tot
slot terug op het Exello.net-congres van 30 mei in Hasselt.
Het werd een hoogdag voor de (adjunct-) algemeen
directeurs; de foto’s spreken voor zich. We geven de lezer
als extraatje de inspirerende reflectie over AI en menselijke
autonomie mee van woordkunstenares Mona Thijs.

Volledige inhoud

Edito
Regiovorming. Impulsen voor krachtiger lokaal beleid?
Jean Pierre Van Speybroeck

Academische bijdrage
Vier jaar regiovorming in Vlaanderen: waar staan we?
Tom Nulens

Thema
Een breedbeeld op regionale samenwerking in Vlaanderen
Pieterjan Schraepen, Sara Coghe, Jef De Rop, Joris Voets & Ben Derudder

Naar een regiovorming van onderuit: de rol van lokale besturen
Peter Hautekiet & Elke Vastiau

Cases
De uitgestorven papieren tijger
Anthony Vanoverschelde

De Vlaamse Ardennen: een jonge regio met een rijk verleden
Bart Baele

Referentiereliosynergie
Sofie Vandelannoote, Meike Van Grembergen & Luc Jolie

ABB – Verkiezingen
Leidraad lokale verkiezingen
Team ABB

V-ICT-OR
De choreografie van Vlaanderens regionale ICT-(Samen)werking
Eddy Van der Stock

In dialoog
Bever: taalfaciliteitengemeente in het Pajottenland
Emma Van der Maelen & Ann Sevenoo

Exello.net
Verslag ledencongres 30.05.2024
Kurt Parmentier

Artificiële intelligentie
AI en AD’s: hoe dichtbij of hoe veraf?
Mona Thijs