Strategische meerjarenplanning - To plan or not to plan? That's the (strategic) question

Het strategisch meerjarenplan is geen vlotlezende fictie of een roman in verzen, maar het lokale beleidsdocument bij uitstek. Hoe pakt de algemeen directeur het meerjarenplan 2026-2031 best aan? Wat wijzigt er ten opzichte van het vorige meerjarenplan? Welke vernieuwingen biedt BBC 3.0? In welke mate zijn de ‘vrijheidsgraden’ verruimd? En op welke manier kan de algemeen directeur de betrokkenheid van managementteam en diensthoofden maximaliseren?

Het interesseert de algemeen directeurs uiteraard hoe de verschillende lokale besturen hun traject uittekenen en welke korrel ze hanteren bij het uitwerken van beleidsdoelstellingen en actieplannen. Hoe die veelheid van academische informatie en casuïstiek fileren en traceren? Kurt Parmentier, gewaardeerd redactielid en trekker van dit nummer, nam met verve de handschoen op en schuwde daarbij een entente met de financieel directeur van Stad Mechelen Katia Van Campenhout niet.

Geert Mertens, adviseur ABB, imponeert in de eerste academische bijdrage als een volleerd meester-tovenaar. Hij levert alle nodige ingrediënten om een goed onderbouwd meerjarenplan te serveren en biedt een volledig overzicht van alle belangrijke wijzigingen binnen BBC 3.0. Daarna diept hij de lokale invulling uit bij het vormgeven van het meerjarenplan. Hoever reiken de vrijheidsgraden? Kiest het lokaal bestuur best voor een allesomvattend doelstellingenkader of eerder voor een beperkt aantal prioritaire actieplannen?

Na de start van de nieuwe legislatuur richt de (adjunct-)algemeen directeur zijn focus prioritair op de strategische meerjarenplanning. Eind 2025 dient het strategisch meerjarenplan 2026-2031 voorgelegd aan de gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn. Intussen wordt verder aan de slag gegaan met de laatste aanpassing van het meerjarenplan, als afronding van een bestuursperiode, al dan niet bij te sturen om technische redenen of omwille van de eerste inhoudelijke impulsen van een nieuwe beleidsploeg.

De tweede academische bijdrage onderzoekt het thema vanuit een andere invalshoek. Nicolai De Wulf, wetenschappelijk onderzoeker UGent, ging bij enkele lokale besturen na welke de hindernissen zijn om in een strategisch plan verschillende beleidsdomeinen – grensoverschrijdend – te integreren. Het zal geen verbazing wekken dat deze obstakels zowel binnen de eigen organisatie liggen, als gegenereerd worden door andere bestuursniveaus (Vlaanderen) en burgers die voortdurend politici onder druk zetten, o.a. via sociale media.

Na de overkoepelende bijdragen, die als raamwerk fungeren, steken we door naar inzichtelijke cases op lokaal niveau om de diversiteit aan invalshoeken en benaderingen concreet te maken.

Starten doen we met een uitstap in Zuid-Oost-Vlaanderen, waar we de mosterd halen bij twee financieel directeurs. In een kristalhelder dubbelgesprek delen Jo Waterloos (Denderleeuw) en Marnic Fort (Zottegem) hun visie en ervaringen inzake de aanpak en het traject van de strategische meerjarenplanning. Ze beklemtonen beiden het belang van een gedegen intern planningsproces als essentiële pijler en geven weer hoe hieraan wordt vormgegeven binnen hun lokaal bestuur – met oog voor pragmatiek en flexibiliteit.

Gert Pauwels (team Strategische coördinatie, Stad Gent) en Geert Vergaerde (financieel directeur) serveren een breedbeeldmeerjarenplan en beschrijven hoe de stad aan de samenvloeiing van Leie en Schelde alle aspecten van de beleidscyclus uitdiept, met maximale betrokkenheid van alle stadsmedewerkers en met de focus op een slimme rapportering. Ze maken de lezer attent op de zeer verregaande detailbenadering: zo wordt elke dienstverlening vertaald in acties (met vermelding van alle daaraan gelinkte personele en andere middelen). Maar elk voordeel heeft wel zijn nadeel.

De derde case verrast met een bijzondere benadering: het thema wordt verheven van lokaal naar regionaal.

Kurt Parmentier, algemeen directeur Gemeente Wevelgem, verhaalt hoe in het regionaal samenwerkingsverband Leiedal wordt ingezet op een gezamenlijke strategische oefening en toekomstvisie, op een gezamenlijke omgevingsanalyse en aanpak. Het ultieme doel is regionale strategische planning en kennisdeling, met een lokale vertaalslag. Daarbij slaan de regionale partners en de algemeen directeurs de handen in elkaar in een boeiend traject, in nauw samenspel met de lokale managementteams.

Na dit alles verlegt Impuls de focus naar een ander strategisch gegegeven, dat wordt ingebed in het verkiezingsfeuilleton. Tom Nulens, afdeling beleidscoördinatie en kennisorganisatie ABB, pakt deze keer uit met een bijdrage over het Vlaams regeerakkoord. Actueler kan het niet zijn op de breuklijn tussen verkiezingsjaar en nieuwe legislatuur, waarbij Vlaamse en lokale lichamen hun innige beleidstango verder verfijnen. De auteur selecteerde de belangrijkste aandachtspunten.

Kurt Parmentier, vicevoorzitter Exello.net, geeft aansluitend zijn visie over het regeerakkoord met een goed overwogen reflectie.

Bij de start van een nieuwe legislatuur is ook de beleidsnota van de Vlaamse minister van o.a. Binnenlands Bestuur en Steden- en Plattelandsbeleid, brandend actueel. Luc Jolie, voorzitter Exello.net, zorgde voor een primeur en ging in een diepgaand gesprek met minister Hilde Crevits. Dat mondde uit in verhelderende informatie over wat de komende jaren prioritair is voor de algemeen directeurs, van bestuurskracht over politiek-ambtelijke verhoudingen naar deontologie, en zoveel meer.

Hedwig Daineffe, vicevoorzitter V-ICT-OR, neemt vervolgens even de fakkel over van Eddy Van der Stock. In zijn eerste bijdrage aan Impuls knoopt hij aan met de oriëntatie van het Vlaams regeerakkoord omtrent ICT in lokale besturen en, anderzijds, met wat de lokale besturen zelf wel – en helaas ook niet – voorzien inzake ICT in hun strategische planning. De auteur reikt de algemeen directeurs de nodige tools aan: 23 strategische principes en verregaande regionale uitdieping.

Afronden doen we op een luchtige toon, met de rubriek ‘In dialoog’ en het gebruikelijke estaffete-interview. Nathalie Creten, algemeen directeur Herk-de-Stad, was onder de indruk van haar bezoek aan de Beringse algemeen directeur Luc Vrydaghs. We vernemen hoe in het fonkelnieuwe stadhuis wordt ingezet op het nieuwe werken en hoe in de gewezen steenkoolgemeente grote projecten als brandstof functioneren voor de lokale dynamiek. Verder is er ook aandacht voor diversiteit en de metamorfose van de site van be-Mine.

Hebben bijgedragen aan dit nummer

Jean Pierre Van Speybroeck (Hoofdredacteur Impuls) | Geert Mertens (Adviseur ABB) | Nicolai De Wulf (Onderzoeker Vakgroep bestuurskunde en publiek management Ugent) | Jo Waterloos (Financieel directeur Lokaal bestuur Denderleeuw) | Gert Pauwels & Geert Vergaerde (Team strategische coördinatie Stad Gent) | Geert Vergaerde (Financieel directeur Stad Gent) | Tom Nulens (Afdeling beleidscoördinatie en kennisorganisatie ABB) | Kurt Parmentier (Algemeen directeur Gemeente Wevelgem) | Hilde Crevits (Minister voor Binnenlands Bestuur, Integratie en Inburgering, Bestuurszaken en Sociale Economie) | Luc Jolie (Voorzitter Exello.net) | Hedwig Daineffe (Diensthoofd IT & communicatie Lokaal bestuur Tervuren Ondervoorzitter V-ICT-OR) | Nathalie Creten (Algemeen directeur Stad Herk-de-Stad) | Luc Vrijdaghs (Algemeen directeur Stad Beringen)