Lokale besturen hebben vaak dezelfde uitdagingen. Zo is elk bestuur momenteel aan de slag met de opmaak van een omgevingsanalyse in aanloop naar het nieuwe meerjarenplan. Doorgaans doet ieder bestuur dit voor zijn eigen stad of gemeente, maar wat als je de krachten bundelt met besturen in de buurt? In Zuid-West-Vlaanderen sloegen vier besturen (Harelbeke, Deerlijk, Kuurne en Zwevegem) de handen in elkaar om een gezamenlijke omgevingsanalyse op te maken. In de inspiratienota leggen de besturen de nodige accenten voor hun beleid.
‘Waarom moeilijk als het samen kan?’: de SDG-Wijzer
In de regio Zuid-West-Vlaanderen komen beleidsmedewerkers geregeld samen rond strategische thema’s zoals het meerjarenplan, organisatiebeheersing, implementatie van nieuwe wetgeving (zoals de klokkenluidersregeling) en integriteit. Op een dag kwam het nut van samenwerking rond de omgevingsanalyse aan bod. De besturen Harelbeke, Deerlijk, Kuurne en Zwevegem namen het voortouw en werkten in het najaar van 2023 een gezamenlijke omgevingsanalyse uit.
Deze vier besturen hadden namelijk allen de intentie om te vertrekken vanuit de SDG’s als beleidskader voor de omgevingsanalyse. Het was voor hen vanzelfsprekend om de krachten te bundelen als het realiseren van deze doelstellingen tot een duurzame wereld leidt.
De SDG’s (Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen) zijn een universeel kader van de Verenigde Naties. De VN benadrukt voor het eerst uitdrukkelijk de kracht van lokale besturen: SDG11 is namelijk het realiseren van duurzame steden en gemeenschappen.
Bij aanvang van de vorige legislatuur werd het SDG-kader gebruikt om een aantal cijfers in beeld te brengen en op te nemen in de omgevingsanalyse. Dit was grotendeels handmatig werk in Excel. Gelukkig zijn de tijden intussen geëvolueerd, dus gingen de vier besturen op zoek naar meer geautomatiseerde manieren om de cijfers up-to-date te houden. Ze bekeken samen kritisch welke data ze konden ontsluiten om per SDG een beeld te geven van hoe het bestuur ervoor staat, wat de evolutie is op vlak van armoede, werkgelegenheid, energie enzovoort. Het einddoel was een omgevingsanalyse creëren waaruit besturen trends en evoluties kunnen halen en waarbij het mogelijk is om te vergelijken met het Vlaamse gemiddelde, met andere besturen van gelijkaardige samenstelling of met een bestuur uit de regio.
Hun omgevingsanalyse werd zo opgevat dat ook de andere besturen uit de regio, en eigenlijk alle Vlaamse lokale besturen, deze kunnen gebruiken in functie van hun eigen analyse. Het resultaat vindt zijn weerslag in een interactieve SDG-Wijzer, een tool om cijfers naar boven te brengen en te visualiseren en waarbij maatwerk mogelijk is.
Het traject Scopernia: samen werken aan een toekomstvisie van het lokaal bestuur
Deze oefening sloot aan bij een traject rond de nieuwe strategische doelstellingen en ambities in de regio Zuid-West-Vlaanderen. Leiedal (de interlokale vereniging voor streekontwikkeling in de regio) lanceerde in 2023 het traject Scopernia. In juni 2023 vond de eerste congresdag plaats met algemeen directeurs en beleidsmedewerkers. Gedurende deze dag werden 32 krachten onderzocht op hun impact op lokale besturen: Jo Caudron lichtte de verschillende transformatiekrachten toe, de algemeen directeurs en beleidsmedewerkers debatteerden over de impact die de genoemde kracht zou hebben op lokale besturen. Ook gaven ze aan of besturen al aan de slag waren om in te spelen op de transformatiekracht.
In januari 2024 vond de kick-off plaats van de regionale inspiratie- en denkoefening voor het strategisch meerjarenplan, gericht op de volledige managementteams van lokale besturen. Leiedal gaf toen aan waar ze als organisatie verder op inzetten en wat hun bijdrage in het aanpakken van de genoemde transformatie-uitdagingen zou zijn. Het was een inspirerend moment voor de verschillende managementteams om elkaar te leren kennen en in interactie te kunnen gaan rond één thema met verschillende besturen.
Scopernia kwam daarna op bezoek bij de managementteams van de steden en gemeenten om een top 10 samen te stellen van de krachten die wellicht het meest impact zullen hebben op lokale besturen. Met dit inzicht kunnen de besturen aan de slag bij de voorbereiding van het volgende strategische meerjarenplan.
Van inzichten tot inspiratienota Harelbeke 2040
Harelbeke ging op een ‘speelse’ manier aan de slag met het verzamelen van beleidsvoorstellen en -ambities. Aan de hand van het SDG-spel van The Forge kregen alle medewerkers de kans om mee na te denken over het Harelbeke van de toekomst. Multidisciplinaire groepjes werkten beleidsvoorstellen uit op lange termijn aan de hand van een bepaalde SDG. Een (fictieve) jury van kleinkinderen beoordeelde de voorstellen en deelde punten uit aan de beste ideeën. Door twee generaties verder te gaan stimuleerde men de medewerkers om op lange termijn te plannen. Ideeën veranderden van een “nee, dat hebben we al geprobeerd” in een “ja, maar wat als we het zo zouden aanpakken”. Door te vertrekken van de SDG werden medewerkers ook uitgedaagd om verder en breder te denken dan hun dagelijkse bezigheden in het lokaal bestuur.
34 beleidsideeën kregen een plaats op het digitale platform CitizenLab. Medewerkers konden de voorstellen voor een periode van een paar weken nog verder uitwerken, stemmen dankzij een 'like' of 'dislike' of nieuwe ideeën toevoegen.
Daarna werkte het managementteam de inspiratienota concreet uit. Op dat moment koppelden ze de uitdagingen of transformatiekrachten met impact, zoals gedefinieerd in het Scopernia-traject, aan de ideeën van de medewerkers. Ze bepaalden de prioriteiten en beslisten welke elementen ze in de nota zouden opnemen.
|
De grote lijnen van de inspiratienota Harelbeke
|
Samenwerken leidt tot hogere kwaliteit
Hoewel de gemeenschappelijke aanpak wel wat tijdsinvestering vroeg op vlak van samenkomen, bespreken en afstemmen, werd de geïnvesteerde tijd ruimschoots gecompenseerd door de kwaliteit van het resultaat. Werken binnen hetzelfde kader zorgt ervoor dat de verschillende partijen al deels dezelfde taal spreken. Dankzij het regelmatig aftoetsen van standpunten en visies met elkaar blijft de blik breed. Zo was deze aanpak voor Harelbeke een stimulans om hun eerdere keuzes rond het koppelen van cijfers aan de bijbehorende SDG nog eens kritisch tegen het licht te houden.
Een mooi voorbeeld van hoe samenwerking kan leiden tot een open en onderbouwde toekomstvisie van het lokaal bestuur!
