Vorige maand (nl. op 31 maart 2022) verscheen in de nationale media een bericht dat OCMW Gent in het kader van de huidige opvangcrisis overgegaan is tot oprichting van een aparte cel van momenteel zes maatschappelijk werkers, ondersteund door twee administratief medewerkers, exclusief bevoegd voor de opvang en begeleiding van vluchtelingen uit Oekraïne. Er zijn ook middelen voorzien om deze cel – indien nodig – nog uit te breiden tot in totaal 12 OCMW-medewerkers van verschillende disciplines. Vanuit onze MATredactie waren wij heel benieuwd naar de drijfveren en implicaties van deze beslissing.
Het Gentse bestuur is niet over één nacht ijs gegaan, maar heeft heel duidelijke argumenten waarom zij zo te werk wil gaan. Wij zetten graag enkele belangrijke punten op een rij die hebben bijgedragen tot deze beslissing. Zoals elke beslissing met dergelijke impact op de interne organisatie wordt een afweging gemaakt van de voor- en nadelen.
In Gent kwam men snel tot enkele belangrijke voordelen die de oprichting van de aparte cel verantwoorden:
- Er werd een oproep gedaan onder de medewerkers wie interesse had om in de cel aan de slag te gaan. Het werken met vrijwillige kandidaten waarborgt meer motivatie en betrokkenheid bij de medewerkers.
- Het zorgt voor een efficiënte werking die beheersbaar is:
- Informatie en signalen stromen sneller en rechtstreeks door.
- Er is enkel vorming nodig voor de mensen in deze aparte cel waardoor het team sneller een specifieke expertise verwerft. Dit komt zowel de interne werking als de doelgroep ten goede.
- De celmedewerkers leren de doelgroep en hun cultuur grondig kennen.
- Ze kunnen ook een vlottere link leggen met de interne helpdesk Vreemdelingen en andere mogelijke interne en externe partners.
- Het ontlast andere diensten: de verschillende welzijnsbureaus van de Sociale Dienst worden niet extra belast met een nieuwe materie rond een doelgroep die zich hier waarschijnlijk niet permanent zal vestigen.
- Het zorgt voor duidelijkheid: de cel fungeert zowel binnen als buiten de sociale dienst als het centrale aanspreekpunt voor Oekraïners op het vlak van welzijn en gezondheid.
- De in- en uitstroom van cliënten kan veel beter gemonitord worden in het kader van het uitbreiden of inkrimpen van de personeelsbezetting.
- Doordat alles op één locatie is, maakt het de inzet van tolken makkelijker.
- Er is een veel duidelijker inzicht in de werking waardoor werkmethodieken en werkprocessen sneller aangepast kunnen worden.
De voordelen van deze werking zijn op deze manier heel duidelijk, maar er werden ook enkele voorwaarden aan gekoppeld:
- Men behoudt steeds een lijnbewaking.
- Een belangrijk principe dat steeds geldt: er moet gelijkberechtiging zijn van alle cliënten.
- In die zin is een gelijk(waardig)e behandeling van de Oekraïense vluchtelingen tegenover het bestaande cliënteel van de sociale dienst heel belangrijk.
- De celmedewerkers moeten de interne richtlijnen (cf. het Informatieplatform van de sociale dienst) ook voor de Oekraïense doelgroep toepassen.
- Voor het bepalen van de (equivalent) leeflooncategorie bij samenwoonst/inwoonst zijn de bevindingen van het sociaal onderzoek doorslaggevend. Hiervoor volgen de celmedewerkers de bestaande interne richtlijnen.
- De werkwijze van de cel is maximaal in overeenstemming met de richtlijnen vanuit de POD Maatschappelijke Integratie. Dit is belangrijk in het kader van de recuperatie van de steunverlening.
- De tijdelijkheid van deze cel wordt benadrukt en bewaakt! Wanneer na verloop van tijd de Oekraïense vluchtelingen terugkeren naar hun land van herkomst zal de cel afgebouwd worden. Wanneer bepaalde Oekraïners toch zouden beslissen om te blijven, moeten ze geïntegreerd worden in de werking van de welzijnsbureaus aangezien diepgaandere, langdurige integratie op dat moment belangrijker wordt.
Het zijn sowieso geen evidente tijden voor de lokale besturen. Na een constante staat van crisis de afgelopen twee jaar is het niet evident om zomaar te schakelen bij deze nieuwe uitdagingen. Alle voordelen en voorwaarden voor het opstarten van deze tijdelijke cel in gedachten, is het belangrijk dat er ook aandacht gaat naar enkele specifieke zaken zodat de werking van alle diensten en voor alle klanten vlot gegarandeerd blijft.
- Er werden duidelijke afspraken gemaakt vanuit de welzijnsonthalen in de verschillende welzijnsbureaus voor de doorverwijzing naar de cel Oekraïners.
- Er werd een oproep gelanceerd tot interne mobiliteit van medewerkers en de noodzaak tot vervanging van de vrijwillige kandidaten die naar de tijdelijke cel muteren.
- Het opzet werd besproken met interne leidinggevenden, externe kernpartners en met het politieke bestuur. Ook hier om een zo wijd mogelijk draagvlak te creëren en een vlotte werking te garanderen.
- De werkbelasting binnen de tijdelijke cel, maar ook in de verschillende welzijnsbureaus, moet permanent van nabij gemonitord worden.
- Een beperkte reorganisatie was nodig. Er moest een diensthoofd aangesteld worden (lees: gedeeltelijke vrijstelling van de normale werkzaamheden) dat de organisatie van de tijdelijke cel op punt stelt en daarna ook de werking van de cel coördineert en opvolgt.
- De tijdelijke cel werd structureel ondergebracht onder de directeur WZB+ aangezien daar een eerder opgebouwde ervaring was met dergelijke crisissen.
- Er zijn voorstellen voor een administratieve vereenvoudiging. Sociale onderzoeken mogen nu enkel gedaan worden door diplomahouders Maatschappelijk Werk en sociale verpleegkunde. Vanuit Gent vraagt men om dit te verruimen naar afgestudeerden van de Vormingsleergang Sociaal en Pedagogisch Werk en bachelors psychologie. De vraag tot verruiming van het profiel van OCMW medewerkers werd doorgegeven aan de POD Maatschappelijke Integratie zodat het extra werk haalbaar blijft.
- De EVA IN-Gent, dat in Gent het integratie- en inburgeringsbeleid van de Vlaamse Overheid uitvoert, wordt betrokken in het kader van tolkenondersteuning. Medewerkers worden ingezet in het kader van inburgering. Daarnaast zullen de Gentse ziekenfondsen vanaf 11 april gedurende 6 weken beurtelings aanwezig zijn in de cel Oekraïne teneinde ter plaatse de inschrijving van Oekraïense vluchtelingen bij het ziekenfonds te regelen en zijn ook medewerkers van de eerstelijnszone en huisartsenvereniging permanent in de cel aanwezig en staan zij in voor een medische intake van de nieuwkomers.
- Er worden ook permanent linken gelegd met het luik ‘opvang en huisvestiging’ van Oekraïners in Gent en er is grote zorg voor een goede afstemming.
Dit alles toont aan dat dit een weloverwogen aanpak is vanuit het OCMW Gent, waarbij wel degelijk met heel veel factoren en praktische implicaties rekening moest worden gehouden. Verdere evaluatie in de toekomst zal zeker uitwijzen of deze werkwijze navolging krijgt bij andere besturen dan wel weer aangepast wordt aan een mogelijke nieuwe realiteit en voortschrijdend inzicht. Het toont alvast wel de flexibiliteit aan van onze lokale besturen. Het zijn organisaties die in staat zijn om heel snel te schakelen en in te spelen op constante verandering in onze maatschappij. In die zin hebben ze de voorbije jaren een ongelooflijke weerbaarheid en veerkracht getoond. En dat zullen ze ook blijven doen in de toekomst.
