De eerste aflevering van ‘de tafel van vier’ van Gert Verhulst ontketende een storm van protest omdat betrokkene meende dat er in zijn talkshow geen plaats was voor taboes. Hij hanteerde termen die in het laatste decennium door het merendeel van de bevolking niet meer wordt gebruikt omwille van het respect en de positieve aandacht voor diversiteit in onze samenleving. Dat niet alleen de kijkers verontwaardigd reageerden, maar ook de tv-zender én zelfs de kabeldistributeur (Telenet), tekent de tijdsgeest. Sommige mensen zijn blijkbaar met hun tijd niet (meer) mee, in dit geval niet mee op het gebied van integriteit. En dat is toch even schrikken als het over een bekende Vlaming gaat, die in het verleden zijn sporen verdiende.
Integriteit heeft te maken met waarden. Hoewel in sommige organisaties en bedrijven integriteit als een bedrijfswaarde wordt gedefinieerd, ben ik eerder voorstander om integriteit als rode draad te zien doorheen alle waarden. Zich integer gedragen, klinkt in de volksmond ‘hou je fatsoen eens’. Integriteit heeft te maken met respect voor de medemens. Aan de tafel van vier, was dit respect wel even zoek.
Waarden-denken is interessant omdat het tijdsgebonden is. Wat vroeger werd geaccepteerd, is vandaag misschien not done. En omgekeerd. In dat opzicht is de waarde die wij hechten aan voorwerpen en arbeid boeiend om tegen het licht te houden. Niemand van ons zal betwisten dat in onze samenleving geld een belangrijke uitdrukking van waarde is. Er wordt veel geld betaald voor een horloge, een schilderij, een exclusieve auto of een verblijf in een chique hotel-suite. De fundamentele vraag is uiteraard of dat voorwerp de prijs wel waard is. En dat kan tot boeiende discussies leiden. Neem nu de gasprijs… versus de impact op het milieu.
De Britse historicus Michael Pye is de auteur van het boek ‘Aan de rand van de wereld, hoe de Noordzee ons vormde’. Hij komt tot de vaststelling dat de huidige mens het zich makkelijk maakt door te stellen dat de waarde of de prijs van een goed wordt bepaald door de markt. Dit is uiteraard een veilig en onpersoonlijk standpunt. Hij refereert naar de onzichtbare hand van de economie die over het marktmechanisme regeert. Pye komt echter tot de vaststelling dat de mens er niet altijd zo over gedacht heeft. Hij refereert naar de Middeleeuwer. Toen werd de discussie ook al gevoerd over prijs en waarde maar eerder vanuit theologisch oogpunt dan uit economisch oogpunt. Dat is boeiend. Hoewel in de middeleeuwen ook misbruiken werden vastgesteld in verband met het opzettelijk ontwaarden van munten, werd toch de markt niet of nauwelijks gereguleerd. De meeste mensen beschouwden in die tijd dit gedrag als marginaal en crimineel. Voor de middeleeuwer werden prijs en waarde rechtstreeks bepaald door de morele beslissingen van vele individuen:
- ze verlangden om rechtvaardig en eerlijk te zijn …
- ze wilden niet altijd achter geld aanjagen, alleen maar om het geld…
Sterk toch?
De begrippen waarde, prijs en integriteit, gingen dus in de middeleeuwen hand in hand. En in onze tijd dan? Getuigt het van integer gedrag om de energieprijzen kunstmatig op te drijven zodanig dat de samenleving zienderogen verarmt en, omgekeerd evenredig een aantal bedrijven, die toevallig de macht er toe hebben, zich op onvoorstelbare wijze verrijken?
De vraag stellen, is ze beantwoorden. In onze samenleving worstelen onder meer politici met dit probleem. Omdat, als je de situatie juridisch bekijkt, de betrokken bedrijven stricto sensu wel recht zullen hebben op deze inkomsten… Toch zou het boeiend zijn om de zogenaamde rechthebbenden eens zelf aan het woord te laten. Voor sommigen van hen zullen de ‘rechtmatige’ contracten ondergeschikt zijn aan hun gedragscode en aan de waarden waar, hun bedrijf en zij zelf voor staan. Daar moeten we onze hoop op richten. Het is toch niet ondenkbaar dat de groep mensen ‘achter het instituut’ zich wel degelijk ongemakkelijk voelt, misschien wel schaamte, of zich zelfs schuldig voelt ?
Laat ons hopen dat Rutger Bregman gelijk heeft met te stellen dat de meeste mensen deugen. Namelijk dat ieder voor zich, tracht uit te maken wat integer gedrag dan wel betekent… en er zich vervolgens ook naar gedraagt.
Roel Verhaert vervulde een succesvolle loopbaan binnen Stad Antwerpen en koos daarbij steeds voor het pad van de vernieuwing. Als erestadssecretaris bevaart hij tegenwoordig rustigere wateren, al is de drang naar verandering er niet minder om geworden. Roel is voorzitter van het Bureau voor Integriteit van de Stad Antwerpen en is ook voorzitter bij het Agentschap voor Integratie en Inburgering. Hij kan op een decennialange ervaring met integriteitskwesties bogen.
Auteur van het boek "Een nieuwe kijk op integriteit", te bestellen op de webshop van Vandenbroele.
Abonnees van MATConnect kunnen de bijdrage via onderstaande link raadplegen.
*Speciale aanbieding* Wie 15 exemplaren van het boek koopt, krijgt van Roel gratis een uiteenzetting over het onderwerp. Een onderwerp, dat meer dan ooit actueel is en elke overheid voor zijn verantwoordelijkheid plaatst.
